Acne is een ontstekingsziekte van de talgklieren van de huid. Bij het ontstaan van de ontsteking spelen verschillende factoren een rol. Voordat wij op de oorzaken in gaan is het van belang om te weten dat elke vierkante centimeter van je huid ongeveer 15 talgkliertjes bevat. Deze talgkliertjes bevinden zich direct onder de huid en produceren zo als de naam al aangeeft talg. De talg wordt door de talgkliertjes afgevoerd via het zogenaamde follikelkanaal. Dit is een uitvoergang van de talg naar een opening van de huid. De opening in de huid wordt ook wel een porie genoemd.
Niet overal op de huid zijn evenveel talgklieren aanwezig. De meeste en de grootste talgklieren bevinden zich hoog op de rug, op het voorhoofd en op de kin. In de pubertijd ondergaat de huid onder invloed van de mannelijke hormonen androgeen allerlei veranderingen door. Deze mannelijke hormonen komen overigens ook bij vrouwen voor.
De belangrijkste verandering is dat de talgklieren in het gezicht, op de rug en de borst in deze periode groter worden en meer talg gaan produceren. Bovendien wordt de talg dikker van samenstelling. Ook wordt door het verhoorningsproces het follikelkanaal nauwer. Het gevolg hiervan kan zijn dat de talg niet meer zo makkelijk wordt afgevoerd en zich gaat ophopen. De openingen van het follikelkanaal, de poriën, raken dan ook binnen de kortste termijn verstopt.
Talg is een soort huidsmeer en heeft belangrijke functies met betrekking tot de gezondheid van de huid te weten,
- het voorkomen van vochtverlies uit de huid.
- Het beschermen tegen bacterien en schimmels.
- Het soepel houden van de huid.
De verstoppingen hebben de zogenaamde witte, gesloten comedonen en de zwarte open comedonen tot gevolg. De witte comedonen zijn de meer onderhuidse gelegen mee-eters. De zwarte open comedonen zijn de oppervlakkige mee-eters die aan de zwart puntjes kunnen worden herkend. Het zwarte puntje is overigens geen vuil, maar wordt veroorzaakt door melanine, een pigmentstof die het lichaam zelf aanmaakt. Zwarte mee-eters worden zelden of nooit puistjes en zullen in principe nooit ontsteken.
Puistjes zijn in feite gesloten comedonen die ontstoken zijn geraakt. Zowel het puistje als de huid eromheen is dan duidelijk rood (erytheem). Verantwoordelijk voor deze ontstekingen zijn de bacteriën die zich in de talgklier bevinden en die de talg omzetten in irriterende vrije vetzuren. Soms ontstaan rode ontstoken bulten met uitgebreide rode plekken die pijn doen. Dit zijn de zogenaamde infiltraten en kunnen soms spontaan ontstaan, maar meestal worden de infiltraten veroorzaakt door het ‘leegknijpen’ van een puistje. Door de druk die op de wand van de talgklier wordt uitgeoefend kan deze scheuren, waardoor de inhoud in de omgevende huid terechtkomt. Dit kan leiden tot een flinke pijnlijke ontsteking van de huid.
Uitwendige oorzaken
Uit het voorgaande deel is naar voren gekomen dat verschillende factoren spelen bij het ontstaan van acne: een verhoogde talgproductie, een verstopte en nauwe uitvoergang, de invloed van bacteriën in de talgklieren en de invloed van de mannelijke hormonen androgeen. Naast deze oorzaken zijn er nog uitwendige oorzaken die een rol kunnen spelen bij het ontstaan of verergeren van acne. Deze oorzaken zullen hierna puntsgewijs worden behandeld.
- Bij 20% van de mensen kan de zon een oorzaak zijn van het ontstaan van acne of het verergeren hiervan. Dit is voornamelijk het geval bij vochtige warmte zoals in de tropen. Echter de meeste mensen die last hebben van acne ervaren een verbetering nadat zij zijn blootgesteld aan de zon. Dit is vooral zo als de acne gelokaliseerd is op de rug en de borst.
- Er zijn producten die een rol kunnen spelen bij het ontstaan of verergeren van acne. Voorbeelden hiervan zijn oliehoudende of chloorhoudende producten die in bepaalde beroepen en industrieën worden gebruikt. Zo kan door bijvoorbeeld blootstelling aan dioxine en verwante stoffen een sterk op acne gelijkend beeld veroorzaken. Deze vorm van acne wordt ook wel contact acne genoemd.
- Het gebruiken van cosmetica kan acne verergeren doordat poeder en dikke lagen make-up de poriën afsluiten. Als je make-up gebruikt, gebruik dan weinig en bij voorkeur cosmetica op waterbasis. Ga nooit slapen met een opgemaakt gezicht. Make-up wordt het best met water en zeep verwijderd en niet met een reinigingscrème. Oogschaduw en lipstick kan je natuurlijk altijd naar behoefte opbrengen.
- Lang haar dat zo wordt gedragen dat het de acne camoufleert is een mogelijke oorzaak. Heb jij het idee dat Acne bijvoorbeeld op je voorhoofd verergert door jou haar, laat dan je haar wat korter knippen. Was het haar regelmatig met niet teveel shampoo en voorkom het gebruik van gel, haarlak en dergelijke.
- Er zijn verschillende geneesmiddelen die Acne kunnen doen ontstaan of verergeren. Dit is vooral het geval als acne plotseling optreedt, op een ongewone plaats of op oudere leeftijd. Tot deze geneesmiddelen behoren onder andere INH (tegen tuberculose), diphantoïne (tegen epilepsie), lithiumzouten (tegen manisch-depressieve stoornissen), het overmatig gebruik van androgeen (bijvoorbeeld door bodybuilders) en corticosteroïden.
- Acne kan ook ontstaan of verergeren door lokale irritatie of wrijving die ontstaat door bijvoorbeeld scheren en vioolspelen.
- Anticonceptiepil. De invloed van de anticonceptiepil op het verloop van acne is erg wisselend naargelang het type (zie behandeling: hormonale therapie).
Acne heeft niets te maken met:
- De soort en de hoeveelheid voeding. Omdat acne vaak gepaard gaat met een vette huid, wordt nogal eens gedacht dat vet voedsel het ontstaan van acne bevordert. Vooral varkensvlees, chocola en patat worden als de boosdoeners beschouwd. Het is echter nooit aangetoond dat voeding een rol speelt in de vorming van acne. Het zou wel kunnen dat je lichaam reageert op bepaald voedsel. Ontstaat er na het eten van chocolade, patat of pinda’s een reactie op de huid, dan kun je inderdaad het eten van deze producten beter achterwege laten.
- Een slechte hygiëne. Vaak denkt men dat acne hierdoor wordt veroorzaakt omdat de huid er zo “vies” en vettig uitziet. Hygiëne heeft echter geen verband met acne.
- Besmettelijkheid. Acne is geen infectieziekte en wordt dus nooit van de ene mens op de andere overgedragen.
- Talgvorming en transpiratie hebben niets met elkaar te maken. Sterk transpireren heeft geen invloed op de ernst van acne.
- De rol van stress is omstreden. Stress zou een bestaande acne kunnen verergeren.
- Zwangerschap. De invloed van een zwangerschap is onvoorspelbaar.
Bijzondere vormen van acne:
Behalve de meest voorkomende vorm van acne vulgaris, wat “gewone” betekent, zijn er nog enkele vormen van acne met een ander beeld of een ander beloop.
Zo treedt bij sommige vrouwen ongeveer een week voor de menstruatie (waarschijnlijk tengevolge van hormonale schommelingen) een verergering van de acne op. Ook kan acne verergeren tijdens de zwangerschap.
Een ernstige vorm van acne die voornamelijk bij mannen voorkomt is acne conglobata. De ontstekingen verlopen veel heviger dan bij acne vulgaris. De schouders, de rug en de borst zijn over het algemeen erger aangedaan dan het gezicht. Kenmerkend zijn de grote onderhuidse knobbels en abcessen (met pus gevulde holtes), die uiteindelijk genezen met achterlating van ontsierende littekens. Deze vorm van acne blijft vaak tot lang na het twintigste jaar bestaan.
Een andere ernstige vorm van acne is acne fulminans. Deze zeer heftige en gelukkig zeldzame vorm van acne begint heel plotseling. De afwijkingen van de huid lijken erg op die van de acne conglobata. Het verschil met acne conglobata is vooral dat de patient ook ziek is.
De symptomen kunnen malaise, gewichtsverlies, gewrichts- en spierpijnen zijn. De oorzaak van acne fulminans is onbekend. Behandeling moet met spoed worden begonnen en kan bestaan uit antibiotica, corticosteroiden of isotretinoine.
Soms komt acne voor op ongewone plaatsen, zoals in de oksels, de liezen en op de billen. Mee-eters vormen een belangrijke aanwijzing dat het om acne gaat. De steeds terugkerende ontstekingen en abcessen kunnen de patient veel ongemak bezorgen. Deze vorm van acne komt meestal voor na het twintigste levensjaar.
Samenvattend: Acne ziet er dus niet bij iedereen hetzelfde uit. Er zijn oppervlakkige mee-eters en meer onderhuids gelegen mee-eters. In andere gevallen staan ontstekingsverschijnselen meer op de voorgrond en bepalen rode pukkels, puistjes, pijnlijke onderhuidse knobbels of cysten (met talg gevulde holtes) het beeld. Bij het ontstaan van acne werken verschillende factoren samen: een verhoogde talgproductie, een verhoorningsstoornis in de uitvoergang, de invloed van bacterien in de talgklieren en de invloed van mannelijke hormonen, androgenen.
